Itoobiya ayaa tacsi iyo tiiraanyo ka muujisay geerida Haji Umer Idris, oo ahaa Muftiga guud ee dalka iyo madaxii hore ee Guddiga Sare ee Arrimaha Islaamka ee Itoobiya.

Golaha Sare ayaa Axaddii ku dhawaaqay geerida Muftiga guud, oo geeriyooday kadib xanuun hayey muddo gaaban. Geeridiisa ayaa dhalisay tacsi ballaaran oo ka timid guud ahaan dalka iyo dibaddiisa, iyadoo dad badani ku amaaneen doorkiisii taariikhiga ahaa ee uu ka qaatay kobcinta akhlaaqda, midnimada iyo ruuxda wada-noolaanshaha ee Itoobiya.

Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya, Abiy Ahmed, ayaa tacsi diray isagoo yiri: “Waxaan ka murugooday geerida Mufti Haji Umer Idris, oo ahaa madaxii Golaha Sare ee Arrimaha Islaamka ee Itoobiya. Waxaan mar walba xasuusan doonaa doorkii uu ka qaatay hoggaamintiisa isku keenidda dhinacyada kala duwan iyo sharciyeynta Golaha Sare. Waxaan tacsi u dirayaa qoyskiisa iyo dhammaan Muslimiinta Itoobiya.”

Isku-duubni Diimeed

Intii uu noolaa, Mufti Haji Umer Idris wuxuu qabtay laba ka mid ah jagooyinka ugu muhiimsan ee hoggaanka Islaamka ee Itoobiya. Intii aanu noqon Muftiga guud, wuxuu ahaa madaxa Golaha Sare ee Arrimaha Islaamka ee Itoobiya (Majlis), oo ah hay’adda ugu sarreysa ee diinta Islaamka ee dalka.

Waxaa lagu yaqaanay xasilloonidiisa iyo naxariistiisa, wuxuuna ahaa mid si joogta ah ugu ololeeya isku-duubni diimeed iyo is-faham wadajir ah, isagoo mar walba adkeyn jiray midnimada oo uu u arkayay aasaaska xoogga Itoobiya.

Masaajidka Nur ee ku yaalla caasimadda Addis Ababa, halkaas oo uu diinta ku bari jirey dadka uuna ka tujin jirey salaadaha in ka badan afartan sano, kumanaan qof ayaa isugu yimid subaxnimadii Isniintii si ay ugu akhriyaan Qur’aan uguna tukadaan Salaadda Janaasada iyagoo sagootinaya hoggaamiyahan Muslimka ah.

Madaxweynaha Itoobiya Taye Atske-Selassie ayaa sidoo kale tacsi u diray. “Waxaan si aad ah uga murugooday geerida Muftiga guud Haji Umer Idris, oo ahaa madaxii Golaha Sare ee Arrimaha Islaamka. Muftiga guud waxaa mar walba lagu xasuusan doonaa waxqabadkiisii muhiimka ahaa. Waxaan tacsi tiiraanyo leh u dirayaa qoyskiisa iyo dhammaan shacabka Itoobiya,” ayuu yiri.

Golaha Sare ee Arrimaha Islaamka ayaa ku tilmaamay Muftiga guud inuu ahaa “shaqsi qaran oo mideeya ummadda oo dhan,” iyagoo adkeeyay doorkii qaran iyo diimeed ee uu ka soo qaatay intii uu noolaa.

Golaha Wadajirka Diimaha ee Itoobiya ayaa ku ammaanay inuu ahaa “aabbe qaran iyo oday ay u siman yihiin dhammaan Itoobiyaanku, iyadoon loo eegin diinta ama qowmiyadda,” iyagoo xusay taladiisii caanka ahayd: “Noqo bini’aadam; shakhsiyadda ayaa ugu muhiimsan.”

Dhisidda Isku-xirka

Dr. Sheekh Haji Ibrahim Tufa, oo hadda ah madaxa Golaha Sare ee Arrimaha Islaamka, ayaa ku tilmaamay geerida muftiga guud “Dhibaato weyn,” isagoo xusay doorkiisii dhisidda bangiyada Islaamiga ah iyo sharciyeynta hay’adaha Islaamiga ah ee Itoobiya.

Baadari Abune Mathias, oo ah madaxa Kaniisadda Orthodox Tewahedo ee Itoobiya (EOTC), ayaa ku tilmaamay marxuumka Muftiga guud inuu ahaa “mid ka mid ah odayaasha la ixtiraamo ee Itoobiya, macallin, iyo shakhsi la jeclaa oo xikmaddiisa iyo dadaalkiisii ay raad waara ku reebeen qaranka.”

Wuxuu xusay in Muftiga guud Umer uusan kaliya ka tegin bulshada Muslimiinta, balse ay geeridiisu tahay mid saameyn ku leh qaranka Itoobiya oo dhan.

Xoghayaha Fulinta ee Ururka IGAD, Dr. Workneh Gebeyehu, oo hore u ahaa Wasiirka Arrimaha Dibadda ee Itoobiya, ayaa sidoo kale tacsi u diray.

“Waxaan si aad ah uga murugooday geerida Muftiga guud Haji Umer Idris, oo ahaa madaxii hore ee Golaha Sare ee Arrimaha Islaamka ee Itoobiya. Dadaalkiisii joogtada ahaa ee ku aaddanaa isku-duubnida, horumarinta fikirka Islaamiga ah, iyo hagidda dadka xilliyada adag iyo rajada ayaa raad weyn ku reebay Itoobiya iyo dibaddeeda. Sida iftiin xikmad iyo naxariis leh, dhaxalkiisu wuxuu sii wadi doonaa inuu dhiirrigeliyo jiilasha soo socda,” ayuu yiri.

Tacsi qaran oo sagootin ah ayaa Isniintii lagu qabtay Millennium Hall ee Addis Ababa, iyadoo ay ka soo qayb galeen mas’uuliyiin sare oo ka socda dowladda, culimo, iyo wakiillo ka socda diimaha kala duwan.

Dal iyo dibedba, Muslimiinta iyo Masiixiyiinta ayaa si wadajir ah ugu duceeyay muftiga guud oo ay ku tilmaameen “hogaamiye diimeed oo xasiloon, midnimo-doon iyo tiir nabadeed.”

Haji Umer Idris wuxuu 1940-kii ku dhashay bariga Itoobiya, wuxuuna waxbarashadiisa ka bilaabay dugsiyada Qur’aanka ee Harar ka hor inta aanu tacliinta sare ka sii wadan dalalka Suudaan iyo Sacuudiga. Aqoontiisa qotada dheer, tawaaduciisa, iyo dadaalkii noloshiisa oo dhan ee baridda diinta ayaa ka dhigay mid ka mid ah hoggaamiyeyaasha Muslimiinta ee ugu ixtiraamka badan gobolka Geeska Afrika.