WAXA QORAY IBRAHIM ALEGOZ
Wasiirka Gaashaandhigga Turkiga, Yaşar Güler, iyo dhigiisa Soomaaliya ayaa dhawaan ku kulmay magaalada Ankara, halkaas oo ay ku kala saxiixdeen Heshiiska Iskaashiga Difaaca iyo Dhaqaalaha.
Bishii Febraayo 21-keedii, Golaha Wasiirrada Soomaaliya ayaa si degdeg ah u ansixiyay heshiiskan, kaasoo suurta gelinaya dhismaha ciidan badeed wadajir ah, iyadoo Túrki ay balanqaaday ilaalinta biyaha Soomaaliya muddo toban sano ah iyo horumarinta khayraadka badda ee dalka.
Heshiiskani ma ahan oo kaliya fursad gaar ah oo lagu horumarinayo amniga iyo dhaqaalaha Soomaaliya, balse wuxuu sidoo kale saameyn togan ku yeelan karaa gobolka, taasoo u baahan in ay taageeraan dhinacyada caalamiga ah.
Muhiimadda Istiraatiijiga ah ee Geeska Afrika
Geeska Afrika waxaa muddo dheer loo aqoonsaday inuu yahay gobol muhiim ah oo istiraatiiji ah, gaar ahaan xilligii dagaalkii qaboobaa, markaas oo uu noqday goob loollan u dhaxaysay quwadihii waaweynaa.
Xitaa kadib dhammaadkii dagaalkii qaboobaa, muhiimaddiisa istiraatiijiga ah ayaa dib u soo noolaaday, maadaama uu qeyb weyn ka noqday dagaalka caalamiga ah ee lagula jiro argagixisada.
Gobolkani wuxuu xuduud la leeyahay Badda Cas iyo Gacanka Cadmeed, isagoo deris la ah Sacuudiga iyo Yemen. Wuxuu albaab u yahay Badweynta Hindiya iyo marinka muhiimka ah ee Badda Cas.
Sidoo kale, Soomaaliya waxay leedahay xeebta ugu dheer Afrika, oo dhan 3,898 km, halka aagga badeedka gaarka ah (EEZ) uu gaarayo ilaa 1,000,000 km^2, taasoo leh khayraad aad u badan.
Dhibaatooyinka Amniga iyo Xalka Heshiiska
Tan iyo burburkii dowladdii dhexe ee Soomaaliya sanadkii 1991, dalkaan wuxuu wajahay laba caqabad oo waaweyn oo caalami ah: argagixisada iyo burcad-badeedka. Labaduba waxay caqabad weyn ku noqdeen nabadda iyo xasilloonida gobolka.
Dunida waxay ku bixisay boqolaal bilyan oo doollar dib u dhiska dowladnimada Soomaaliya tan iyo 1991, si la mid ahna waxaa la geliyay dadaallo lagu ciribtirayo argagixisada iyo burcad-badeedka.
Heshiiska Soomaaliya iyo Túrki wuxuu xoojin karaa amniga xeebaha, wuxuuna caqabadahaas uga dhigi karaa fursado dhaqaale, sida kor u qaadista kalluumeysiga, horumarinta dekedaha, iyo kobcinta maalgashiga shisheeye.
Soomaaliya iyo Iskaashiga Turkiga
Booqashadii Madaxweyne Recep Tayyip Erdogan ee Muqdisho sanadkii 2011 waxay ahayd dhacdo taariikhi ah, maadaama ay ahayd booqashadii ugu horreysay ee hoggaamiye aan Afrikaan ahayn uu ku tago Soomaaliya tan iyo 1991.
Tan iyo markaas, Túrki waxay gacan weyn ka gaysatay dib u dhiska Soomaaliya, iyadoo la timid gargaar bani'aadamnimo, tababaro ciidan, iyo maalgashi dhaqaale.
Sanadkii 2017, saldhigga tababarka militari ee TURKSOM ayaa laga hirgeliyay Muqdisho, halkaas oo la tababaro ciidanka xoogga dalka Soomaaliyeed. Túrki waxay tababar u fidisay ilaa 15,000-16,000 oo askari.
Sidoo kale, safaaradda ugu weyn ee Túrki ay ku leedahay Afrika ayaa laga dhisay Muqdisho, taasoo muujinaysa sida uu sare ugu kacay xiriirka labada dal.
Faa'iidooyinka Heshiiska
Heshiiskan wuxuu Soomaaliya u keenayaa faa'iidooyin badan oo ay ka mid yihiin:
Xoojinta amniga xeebaha iyo la dagaallanka kalluumeysiga sharci darrada ah, oo Soomaaliya ku waaydo $300 milyan sanadkii.
Hormarinta kalluumeysiga, oo la filayo inuu Soomaaliya u keeno illaa $500 milyan sanadkii.
Kobcinta dakhliga qaranka iyo shaqo abuurka, maadaama ay dad badan ka faa'iideysan karaan kalluumeysiga iyo adeegyada la xiriira.
Yareynta halista burcad-badeedka oo caqabad ku ahayd maraakiibta caalamiga ah.
Kor u qaadista maalgashiga iyo horumarinta kaabeyaasha dhaqaalaha sida dekedaha iyo gaadiidka badda.
Heshiiskan wuxuu fure u noqon karaa horumarka badda Soomaaliya, wuxuuna wax badan ka tari karaa xasilloonida iyo koboca dhaqaale ee Geeska Afrika.
