Madaxweynaha Soomaaliya, Xasan Sheekh Maxamuud, ayaa ku dhawaaqay inuu soo idlaaday xilligii si aan la aqoon loogu noolaan jiray Soomaaliya, isagoo ku celiyay in nidaamka aqoonsiga qaranka uu udub-dhexaad u yahay muwaadinnimada, qaran-dhisidda, iyo la-dagaallanka amni-darrada.

Madaxweynaha ayaa ku nuux-nuuxsaday in aqoonsiga Soomaaliga uu salka ku hayo sharci, ee uusan ku dhisnayn midabka maqaarka ama afka hooyo.

"Qofku wuxuu Soomaali ku noqdaa aqoonsi, ee kuma noqdo muuqaal ama ku hadalka afka Soomaaliga oo keliya," ayuu yiri. "Sida ugu wanaagsan ee aan ku ilaalin karno dalkeena iyo muwaadiniinteena waa in la helo Kaarka Aqoonsiga Soomaaliyeed."

Madaxweyne Maxamuud, oo ka hadlayay bandhigga waxqabadka xukuumadda ee Muqdisho oo lagu xusayay saddex sano oo adeeg ah, ayaa jeediyay khudbad saameyn leh oo qiiro badan.

Wuxuu goobta oo ay buux-dhaafiyeen mas'uuliyiin ka socday wasaaradaha soo bandhigayay guulaha laga gaaray amniga, siyaasadda, dhaqaalaha, iyo adeegyada bulshada, ka sheegay in aqoonsiga rasmiga ah uu hadda yahay "udub-dhexaadka Soomaalinnimada."

Qeexitaan sharci oo cusub

Madaxweyne Maxamuud ayaa muwaadiniinta uga digay waxa uu ku tilmaamay "laba-wajiilenimo," isagoo xusay in Soomaalidu ay inta badan sharciyada ku ixtiraamaan dibadda, balse ay ka caga-jiidaan waajibaadka aasaasiga ah sida bixinta canshuurta ama is-diiwaan-gelinta marka ay dalkooda joogaan.

"Maxay tahay sababta marka aan meelo kale joogno aan u nahay dad ilbax ah oo mas'uul ah, haddana marka aan dalkeena joogno aan wax walba uga soo horjeesanno, annagoo diideyna inaan bixinno dakhliga oo aan sharciga u hoggaansanno?" ayuu weydiiyay.

Adeegyada oo lagu xiray aqoonsiga

Tan iyo bishii Janaayo, Kaarka Aqoonsiga Soomaaliyeed wuxuu noqday mid waajib ah si loo helo adeegyo badan oo dawladeed, laga soo bilaabo qaadashada baasaboorka iyo shatiga darawalnimada, ilaa furashada ganacsiga, codsashada jaamacadaha, ama helidda adeegyada isgaarsiinta.

Madaxweyne Maxamuud wuxuu u digay hay'adaha dawladda iyo kuwa gaarka loo leeyahay, oo ay ku jiraan bangiyada iyo shirkadaha taleefannada, in bixinta adeegyo iyada oo aan la helin aqoonsi rasmi ah loo aqoonsan doono "dembi qaran." "Waxaan rabnaa inaan gaarno heer uusan jirin qof aan aqoonsi la aqoonsan yahay ku lahayn dalkan," ayuu yiri.

Qurba-joogta iyo dhalasho-labaadka

Isagoo la hadlayay qurba-joogta Soomaaliyeed, Madaxweyne Maxamuud wuxuu si waafaqsan sharciga caalamiga ah u qeexay shuruucda fiisaha. Wuxuu caddeeyay in muwaadiniinta ku safraya baasaboorka Soomaaliga aysan marnaba u baahan doonin fiiso si ay u soo galaan dalka.

Si kastaba ha ahaatee, wuxuu intaa ku daray in kuwa isticmaalaya baasaboorrada ajnabiga ah loola dhaqmi doono sida muwaadiniin ajnabi ah oo ay waajib ku tahay inay dalbadaan fiiso.

Soomaaliya way aqoonsan tahay labada dhalasho, laakiin Madaxweynuhu wuxuu ku boorriyay Soomaalida dibadda inay dib ula soo noqdaan oo ay isticmaalaan baasaboorkooda Soomaaliga ah marka ay ku soo laabanayaan dalkooda hooyo si ay ugu raaxaystaan xuquuqda buuxda ee muwaadinnimo.

"Waxaan maqlayay dhallinyaro badan oo leh, 'Anigu Soomaali baan ahay, laakiin markaan dalka imid lacag fiiso ayaa la iga qaaday.' Su'aashu waxay tahay: Baasaboor Soomaali ah miyaad wadatay? Halkani waa Soomaaliya, waxayna leedahay baasaboor Soomaali ah. Ku imow baasaboorkaaga Soomaaliga ah, cidina fiiso ku weydiin mayso," ayuu yiri. "Maxaad u qaadan weydeen baasaboorka Soomaaliga ah? Maxaad ugu faani weydeen?"

Dhismaha dowlad casri ah

Madaxweynuhu wuxuu ku tilmaamay in casriyeynta adeegyada dowladda ay tahay riyo muddo dheer la sugayay. Isagoo ku xiraya bixinta kaarka aqoonsiga dadaallada ballaaran ee qaran-dhisidda, wuxuu ku ammaanay maamulkiisa iyo shacabka inay gaareen horumar la taaban karo oo dhinacyada amniga, dhismaha hay'adaha, iyo horumarinta bulshada saddexdii sano ee la soo dhaafay.

"Kaarkani ma ahan dokumenti oo keliya," ayuu yiri. "Waa dammaanad qaadka badqabka, nidaamka, iyo mustaqbal wanaagsan."

"Xilligii aqoonsi la'aanta lagu joogi jiray Soomaaliya waa dhammaaday," ayuu ku dhawaaqay iyadoo sacab loo tumayo. "Dhalashada ilaa heer kasta oo nolosha ah, Kaarka Aqoonsiga Soomaaliyeed wuu kula jiri doonaa, weligiis."