Koox ka kooban wasiirro arrimaha dibadda iyo saraakiil sare oo ka socda in ka badan 20 dal ayaa Isniintii soo saaray bayaan wadajir ah oo cambaareynaya xasuuqyada iyo xadgudubyada sharciga gargaarka bani'aadamnimada ee ka socda Suudaan, iyaga oo walaac ka muujiyay warbixinada ku saabsan rabshado nidaamsan oo ka dhanka ah rayidka.
Saxiixayaashu waxay sheegeen inay si weyn uga walaacsan yihiin warbixinnada ku saabsan rabshado nidaamsan oo socda oo ka dhanka ah rayidka intii uu socday dagaalku iyo kadib markii magaalada Al-Fashir ay gacanta u gashay Ciidamada Taageerada Degdega (RSF), iyo sidoo kale dagaalka ka socda Waqooyiga Darfur iyo gobolka Kordofan oo sii kordhaya.
Waxay ku tilmaameen toogashada ula kaca ah ee rayidka, dilal tiro badan oo ku salaysan isir qowmiyadeed, kufsi la xiriira colaadda, gaajeysiinta oo loo adeegsaday hab ahaan iyo carqaladaynta gaarsiinta gargaar bini'aadminimo inay yihiin xadgudubyo fool xun oo ka dhan ah sharciga gargaarka bani'aadamnimada caalamiga ah.
Bayaanku wuxuu intaas ku daray in ficilladan, haddii la xaqiijiyo, ay noqonayaan dambiyo dagaal iyo dambiyo ka dhan ah aadanaha sida ku xusan sharciga caalamiga ah.
Wasiirrada iyo saraakiishu waxay dalbadeen in si degdeg ah loo joojiyo rabshadaha, iyaga oo ku adkeeyay in ciqaab la'aanta la hakiyo oo mas'uuliyadda la horkeeno kuwa lagu eedeeyo xadgudubyada.
Waxay sidoo kale adkeeyeen in ilaalinta iyo caddaaladda dadka Suudaanaysan aysan kaliya ahayn waajib sharci balse ay sidoo kale tahay arrin anshaxeed oo degdeg ah.
Bayaanka ayaa ka digay in aan la aqbali karin in gaajo baahsan iyo macaluul ay sii jiraan sababo la xiriira xayiraadaha gelitaanka, waxa uuna ku baaqay in maamulka u ogolaado Barnaamijka Cuntada Adduunka (WFP), Sanduuqa Carruurta ee Qaramada Midoobay (UNICEF) iyo hay'adaha kale ee gargaarka inay si xor ah u gaarsiiyaan caawimaadda.
Bayaanku wuxuu sidoo kale ku ammaanay in dhammaan dhinacyadu ay ixtiraamaan sharciga gargaarka bani'aadamnimada caalamiga ah, isagoo ku baaqay in rayidka loo sugo marin nabdoon iyo in si degdeg ah loo fududeeyo gaarsiinta gargaar iyadoo la raacayo Qaraarka Golaha Ammaanka ee QM 2736.
Kooxdu waxay sidoo kale ku boorisay dhinacyada dagaalamaya inay ku heshiiyaan joojin dagaal iyo xabbad joojin bani'aadminimo oo saddex bilood ah, islamarkaana waxay ka digtay isku day kasta oo lagu kala qaybinayo Sudan.
Waxay mar kale cadeeyeen taageeradooda ku aaddan madaxbannaanida, midnimada iyo xuduudaha dalka iyo xaqa dadkiisa ee ah inay ku noolaadaan nabad, xurmo iyo caddaalad iyadoon faragelin dibadda ah la gelin.
Dhexda saxiixayaasha waxaa ka mid ahaa Kanada, Isbeyn, Boqortooyada Midowday, Noorweyn, Jarmal, Irlan, Iswiidhan, Awstiriya, Krooshia, Jamhuuriyadda Czech, Finland, Pooland iyo Swiiserland.
Wasiirrada iyo saraakiishu waxay ku soo gabagabeeyeen bayaan ay ku boorinayaan dhammaan dhinacyada inay miiska wadaxaajoodyada yimaadaan, iyaga oo adkeeyay in kaliya geeddi-socod siyaasadeed oo ballaaran, midaysan oo ay Suudaan leedahay uu xallin karo dhibaatooyinka dalka.
Axaddii, Hay'adda Caalamiga ah ee Socdaalka (IOM) waxay warbixisay in ku dhawaad 89,000 oo qof laga barakiciyay Al-Fashir iyo agagaarkeeda ee Waqooyi Darfur tan iyo 26ka Oktoobar, taariikhda ay RSF qabsatay magaalada.
Hay'adaha maxalliga ah iyo kuwa caalamiga ah waxay sheegayaan in RSF ay qabsatay Al-Fashir isla markaana ay galeen dilal ku saleysan qowmiyad, iyadoo digniinno la bixiyay in weerarku uu sii xoojin karo kala-qaybsanaanta juqraafi ee dalka.
Tan iyo 15-kii Abriil 2023, ciidamada dowlada Suudaan iyo RSF waxay ku jiraa dagaal aan laga soo afjarin oo isku dayo kala duwan oo goboleed iyo caalami ah ku guuldareysteen inay joojiyaan. Colaadda ayaa dishay kumanaan qof isla markaana malaayiin ka barakicisay.
